“Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Programı Eylem Planı” Çalışan Anneye Neler Sağlıyor?
4857 Sayılı İş Kanunu 74. Maddesine göre; “Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.”
16 Ağustos 2013 tarihli 28737 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik 13. Maddesi; “Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.”
Anne sütü annenin bebeğine verebileceği ilk ve en kıymetli hediyedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bebeklerin 2 yaşına kadar anne sütü alması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu nedenle, dünya genelinde tüm hükümetler ve kanun koyucular, bebeğin bu ihtiyacının karşılaması ve bebek ile annenin sağlıklı gelişimini destekleyecek yasal düzenlemeler yapmaktadır.
Ülkemizde kanun ve yönetmelikler çervesinde annelere destek olmak amacıyla bir takım haklar sağlanmıştır. Peki nedir haklar?
Anahatlarıyla emzirme izni;
- Emziren anne her çalışma günü içinde 1,5 saatlik emzirme izni kullanacaktır ve bu izin annenin yasal doğum iznini bitirdikten sonra başlayıp, çocuk 1 yaşını doldurduğunda sona erecektir.
- Anne süt iznini hangi saatler arasında ve kaça bölerek kullanılacağını kendisi belirler ve işveren inisiyatifi dahilinde toplu olarak da kullanabilecektir.
- İzin süresi günlük çalışma süresinden sayılır ve yıllık izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabına dâhil edilir. (İş Kanunu Madde 55 ve 65)
- Kadın işçinin izni nasıl kullanacağını işverene yazılı olarak bildirmesi ve işverenden iznin uygun bulunduğunu gösterir bir ispat belgesi alması gerekir.
- İşveren süt izninin kullanılmasını reddedemez, anne de bu hakkından vazgeçemez.
- Emziren annelerin doğumu izleyen 6 ay içinde gece çalışması yasaktır, ayrıca günde 7,5 saatten fazla çalışmaya zorlanamazlar.
- Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
Peki çizilen bu yasal çerçeve işverenler tarafından ne kadar uygulanıyor?
Maalesef kadın dostu şirketlerin sayısı günümüzde oldukça azdır. Çalışan sayısı yasal sınırda olmasına rağmen emzirme odası bulundurmak bir yana dursun, süt iznini anneye çeşitli bahanelerle kullandırmayan şirketler mevcuttur. Şahsi görüşüm ise bu durumun cezai yaptırıma dayanmaması yönündedir.
Gelişmişlik düzeyi yüksek ülkelerde çalışan annelere yönelik pek çok teşvik ve destek imkanı bulunmaktadır. Anneleri en çok rahatlatan uygulama ise yarı zamanlı çalışmanın desteklenmesi olsa gerek. Çünkü her anne 3 yaşına kadar çocuğu ile daha fazla zaman geçirmek ama yanı sıra da ekonomik olarak kazanç sağlamak istiyor. Ülkemizde de yakın zamanda taslağı açıklanan “Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Programı Eylem Planı” benzer uygulamaların ülkemizde de geleceğine dair umut vaad ediyor. Planın içeriğinde ise;
- Anneler doğum yapana kadar yarı zamanlı çalışabilecek ve arada kalan ücret farklı devlet tarafından ödenecek,
- Çocuğunun okul yaşı gelene kadar anneye kısmı zamanlı çalışma hakkı tanınacak, (Burada aylık çalışma saati 30 olarak ve çocuk yaşı da 5.5 olarak öngörülmüştür.)
- Belediyelere kreş ve gündüz bakım evi kurmaları için vergi muafiyetleri tanımlanacak,
- Premature anneleri için doğum ve süt izinleri yeniden düzenlenecek,
- Doğum esnasında anne vefat ederse hakları babaya devredilecek.
Bu eylem planını şuan fikir aşamasında ve yasa tasarısı olarak ne zaman yayınlanacağı ile ilgili net bir tarih olmamakla birlikte bu düzenlemeler hayata geçirilir ve iyi denetlenirse çalışan anneler olarak çocuklarımızı geleceğe daha rahat hazırlayabileceğiz.
Bir annenin profesyonel iş hayatından uzak kalmadan gelirini dengeleyelerek çocuğunu okul hayatına hazırlaması gelecek nesillerin daha mutlu yetişmesine vesile olacaktır.
Sevgiyle kalın,
Zehra DÖRTER
@rythmmom
